Bijna geen enkele andere technologische verandering is zo snel ons dagelijks leven binnengeslopen als kunstmatige intelligentie. Wat gisteren nog werd beschouwd als een visionaire technologie van de toekomst, is nu al realiteit - of het nu gaat om sms'en, programmeren, diagnoses stellen, vertalen of zelfs het creëren van muziek, kunst of juridische stukken.
Maar met deze snelheid groeit ook de bezorgdheid: wat betekent dit voor onze werkwereld? Welke banen worden bedreigd - en hoe kunnen we hier individueel en sociaal op reageren? In een recent interview waarschuwt futuroloog en strategieonderzoeker prof. dr. Pero Mićić dringend voor de risico's van een ongecontroleerde AI-dynamiek. Hij spreekt van een mogelijke ineenstorting van ons huidige systeem van werk, onderwijs en bedrijfsleven - sneller dan veel mensen denken.
Welke banen kunnen verdwijnen door AI - een overzicht
Kunstmatige intelligentie vervangt mensen niet in hun geheel, maar eerder deeltaken. Dit kan echter wel een enorme impact hebben op hele beroepsgroepen.
- Routinematig werk en verwerking
Beroepen met een hoog aandeel regelgebaseerde processen - zoals in de administratie, verzekeringsmaatschappijen, banken of overheidsinstanties - lopen een bijzonder risico. AI-systemen kunnen documenten controleren, e-mails beantwoorden, contracten analyseren of sollicitaties verwerken - de klok rond, zonder vakantie of ziekte. - Callcenter en klantenondersteuning
Chatbots, voicebots en AI-ondersteunde telefoonsystemen worden steeds beter. In veel gevallen herkennen ze verzoeken precies, reageren ze beleefd en efficiënt - vaak sneller dan menselijke medewerkers. De klassieke callcenteragent zou wel eens snel een uitzondering kunnen worden. - Copywriters, vertalers, redacteuren
GPT-modellen zoals ChatGPT, Claude of Gemini laten al zien hoe snel creatieve taken kunnen worden geautomatiseerd. Hoewel de kwaliteit nog niet overal even hoog is, verbetert deze snel. AI kan met name SEO-teksten, productomschrijvingen, vertalingen en persberichten al bijhouden of zelfs inhalen. - Grafisch ontwerpers, fotografen, videomakers
Met tools als Midjourney, DALL-E, Stable Diffusion of Runway AI worden afbeeldingen, logo's en video's gemaakt met één druk op de knop. Hele reclamecampagnes kunnen nu binnen een paar uur automatisch worden ontworpen. Platforms voor stockfoto's melden al enorme dalingen. - Advocaten en belastingadviseurs
AI kan wetten opzoeken, contracten analyseren, risico's identificeren of vragen over belastingwetgeving beantwoorden. Zelfs als menselijke expertise nodig blijft, kunnen veel gestandaardiseerde processen al worden geautomatiseerd. - Leraren, docenten, coaches
Digitale leersystemen met AI bieden gepersonaliseerde inhoud, analyseren zwakke punten, passen zich aan het leertempo aan - en zouden daarom op middellange termijn traditionele bijlessen of zelfs delen van lessen kunnen vervangen. - Programmeurs en IT-specialisten
Ook hier zal de mens als geheel niet worden vervangen, maar wel veel codeertaken. AI schrijft nu al stabiele code, spoort bugs op en optimaliseert bestaande programma's. Vooral juniorfuncties kunnen onder enorme druk komen te staan.
Studies van OESO-casestudies: Echte impact van AI in bedrijven
Een belangrijke bron zijn de Casestudies OESOdie al laten zien hoe AI-technologieën daadwerkelijk worden gebruikt in bedrijven en wat de effecten daarvan zijn. In ongeveer 100 casestudies uit de productie- en financiële sector in acht OESO-landen werden verschillende implementatiestrategieën, weerstand en effecten op werkprocessen geanalyseerd. Het bleek dat AI vooral subtaken overneemt, processen versnelt en het gebruik van kennisdatabases verhoogt - niet per se hele banen verdwijnen, maar het werk wordt geherstructureerd. Tegelijkertijd geven de onderzoeken aan dat werknemers die actief betrokken en getraind waren bij de invoering van AI beter met de verandering omgingen.
Macrovoorspellingen: Hoeveel banen staan er op de lange termijn op de tocht?
Als je verder kijkt dan individuele studies, onthullen macro-economische projecties en statistieken alarmerende cijfers - maar ook gedifferentieerde beoordelingen. Bijvoorbeeld, een samenvatting van verschillende Analysesdat ongeveer 30 % van de huidige banen in de VS tegen 2030 geautomatiseerd kunnen worden, terwijl 60 % van de banen op zijn minst gedeeltelijk zal worden getransformeerd door AI.
De OESO stelt op haar beurt in een van haar evaluaties dat gemiddeld ongeveer 27 % van de banen in OESO-landen blootstaat aan een hoog risico op automatisering. Maar benadrukt de OESO Het risico is niet synoniem met een noodzakelijke vermindering - omdat veel taken bestaan uit een mix van routinematige en niet-routinematige onderdelen.
Waarom dit zo gevaarlijk is: macht, controle en snelheid
Prof. Mićić wijst hier terecht op: Technologische verandering is exponentieel, terwijl onze sociale systemen lineair zijn. Onderwijs, politiek en arbeidsmarkten zijn niet ontworpen om zo snel te reageren. Het risico om de controle te verliezen is reëel.
- Concentratie van machtSlechts een paar grote bedrijven beheersen de dominante AI-modellen. Deze bedrijven beschikken over bijna onbeperkte rekenkracht, gegevens en kapitaal. Wie toegang heeft tot deze systemen kan markten dicteren, prijzen bepalen en nieuwe standaarden vaststellen - zonder democratische controle.
- Sociale ongelijkheidMensen met een laag opleidingsniveau of zonder digitale vaardigheden zijn het snelst de verliezers. Degenen die op jonge leeftijd leren werken met AI profiteren daarentegen onevenredig veel. Er dreigt een nieuwe kloof in de samenleving te ontstaan - niet alleen tussen arm en rijk, maar ook tussen digitaal vaardigen en digitaal achterblijvers.
- Verlies van vertrouwenAls niemand zeker weet of een tekst, afbeelding, video of oordeel door een mens of een AI is geschreven, hoe evalueren we dan de waarheid, autoriteit en expertise?
Wat gebeurt er als arbeid verdwijnt?
Wanneer kunstmatige intelligentie snel hele functieprofielen verandert of overbodig maakt, rijzen er fundamentele vragen: Wat betekent dit voor miljoenen werknemers? Voor pensioenstelsels? Voor sociale cohesie?
Politiek, bedrijfsleven en wetenschap zoeken wereldwijd naar antwoorden - maar tot nu toe is er geen gestandaardiseerde oplossing, in plaats daarvan is er een veelheid aan concurrerende concepten. De grote uitdaging: de veranderingen komen sneller dan de systemen kunnen reageren. In dit artikel kijken we naar de belangrijkste modellen die momenteel worden besproken - en wat ze kunnen (of niet kunnen) bereiken.
1. onvoorwaardelijk basisinkomen (OBI): vrijheid door financiële basis?
Het onvoorwaardelijke basisinkomen is waarschijnlijk het bekendste en meest controversiële model. Het beschrijft een betaling door de staat aan alle burgers - ongeacht behoefte, werkstatus of vermogen. Simpel gezegd ontvangt iedereen een maandelijkse som geld - zonder dat daar iets tegenover staat.
Voordelen:
- Veiligheid in tijden van onrust
- Vereenvoudiging van bureaucratie (geen vermogenstoets)
- Persoonlijke verantwoordelijkheid en creativiteit stimuleren
- Maakt zorg, vrijwilligerswerk, bijscholing of het opzetten van een bedrijf mogelijk zonder bestaansdwang
Nadelen / Kritiek:
- Hoge overheidsuitgaven (financiering onduidelijk)
- Gevaar van ontkoppeling van prestaties en inkomsten
- Mogelijke inflatie bij onjuiste implementatie
- Psychologische vraag: Wat doet het met een samenleving als werk niet langer nodig is?
Verschillende kenmerken:
- Elon Musk en tech-denkers zijn vaak voorstander van een relatief hoog basisinkomen (bv. 1.500-2.000 $) om het verlies van veel tech-banen op te vangen.
- In Europa wordt vaak een gematigder model besproken - meer als een bestaansminimum.
- In Duitsland werden de eerste proefprojecten gestart met €1.200 per maand - op tijdelijke basis en met wetenschappelijke ondersteuning.
2. basisinkomenssteun 2.0: inkomensafhankelijk maar minder bureaucratisch
Een minder radicale aanpak is de verdere ontwikkeling van de huidige socialezekerheidsstelsels. Het doel: meer waardigheid, minder pesterijen, snellere hulp, duidelijkere stimulansen voor onafhankelijkheid. Het idee is om sociale uitkeringen te moderniseren:
- digitaal,
- onbureaucratisch toegankelijk,
- en tegelijkertijd onderwijs, omscholing en ondernemerschap bevorderen.
Dit model zou goedkoper zijn dan een OBI, maar zou niet iedereen bereiken - vooral degenen die net boven de middelentoets leven.
3. negatieve inkomstenbelasting: belastingverlichting van onderaf
Een concept dat onder andere door de econoom Milton Friedman werd geïntroduceerd, is de zogenaamde negatieve inkomstenbelasting. Simpel gezegd krijgt iedereen met een inkomen onder een bepaald niveau geld van de staat in plaats van belasting te betalen. Boven een bepaalde drempel neemt deze steun geleidelijk af - zonder harde grenspunten zoals in het huidige Hartz IV of burgerinkomenssysteem.
Voordelen:
- Minder stigmatisering
- Duidelijke berekeningslogica
- Kan worden gecombineerd met deeltijdwerk, een minibaan of zelfstandig ondernemerschap
- Minder administratief werk dan huidige sociale bijstand
Nadelen:
- Minder bekend onder de bevolking
- Politiek moeilijk uit te leggen
- Gaat uit van vertrouwen in een goed functionerende financiële administratie
4. werk opnieuw bekijken: ondernemerschap en microprojecten bevorderen
Terwijl veel modellen gebaseerd zijn op de staat, richten andere concepten zich op de persoonlijke verantwoordelijkheid van het individu. Iedereen die zijn vorige baan verliest door AI kan nieuwe paden vinden - als solopreneur, micro-ondernemer, coach, kunstenaar, consultant of door projectwerk in nieuwe digitale markten.
Dit vereist:
- Startfinanciering die echt begint met kleine ideeën - niet alleen start-ups met VC-fantasieën
- Toegang tot onderwijs, instrumenten, markten
- Cultuuromslag: Ondernemerschap moet weer als normaal, eervol en maatschappelijk relevant worden gezien
Niet iedereen kan of wil immers een traditionele ondernemer zijn - maar bijna iedereen heeft wel een vaardigheid die op de een of andere manier productief kan worden ingezet. Vooral in een wereld waar platformen en AI veel dingen vereenvoudigen.
5. onderwijs, onderwijs, onderwijs - maar dan anders
Op de lange termijn is verandering niet mogelijk zonder radicale onderwijshervorming. Traditionele scholen slagen er vaak niet in om leerlingen voor te bereiden op een wereld waarin mensen moeten samenwerken met AI-systemen, zichzelf voortdurend opnieuw moeten uitvinden en kritisch moeten denken.
Dit zou nodig zijn:
- Modellen voor levenslang leren
- AI-ondersteunde, geïndividualiseerde leersystemen
- Focus op meta-competenties: probleemoplossing, creativiteit, ethiek, zelfmanagement
- Praktische vaardigheden: Zelfpromotie, digitale hulpmiddelen, financiële intelligentie
Kortom: minder schoolmateriaal, meer levensvaardigheden.
Wat is nu belangrijk: strategieën voor bedrijven en particulieren
In plaats van verlamd te raken door angst, moeten we proactief handelen. De vraag is niet langer of AI eraan komt, maar hoe we ermee omgaan.
1. voor bedrijven: Automatiseren, maar met gevoel voor verhoudingen
- Je eigen processen analyserenWelke activiteiten zijn repetitieve routines? Welke beslissingen vereisen nog menselijke beoordeling?
- Training voor werknemersNiet iedereen zal worden vervangen door AI - maar bijna iedereen zal met AI moeten werken. Wie zijn werknemers vroeg opleidt, heeft een voorsprong.
- Gegevens lokaal houdengebruik indien mogelijk geen cloudsystemen voor zakelijke doeleinden (GDPR)
- Lokale AI-systemen zoals Mistral of LLaMA, bijvoorbeeld met Ollama of MLX op een Silicon Mac
- Nieuwe bedrijfsmodellenAI opent ook nieuwe markten - van op gegevens gebaseerde diensten tot voor AI geoptimaliseerde producten. De verandering biedt kansen voor slimme nicheproviders.
2. voor individuen: Van consumenten naar medescheppers
- Digitaal onderwijs als levenstaakOmgaan met AI moet een basisvaardigheid worden - net als lezen en schrijven.
- Je bewust worden van je eigen sterke puntenCreativiteit, empathie, ethiek, strategie - deze vaardigheden zijn (nog) niet vervangbaar.
- Veerkracht ontwikkelenZij die zich flexibel aanpassen aan nieuwe technologieën en zich niet vastklampen aan oude zekerheden zullen relevant blijven - zelfs in een door AI gedomineerde wereld.
Waarom ik dit onderwerp ook behandel in mijn boek
In mijn boek "Crises als keerpunten - leren, groeien, vormen" Ik ga juist in op dergelijke vragen:
Hoe kunnen we met vertrouwen omgaan met onrust? Welke strategieën helpen ons om niet te vervallen in angst of berusting? En hoe slagen we erin? Een crisis omzetten in een nieuwe levensvisie om te gieten?
Vooral de ontwikkeling van AI is een uitstekend voorbeeld van hoe technologische omwenteling een persoonlijke kans kan worden. als je bereid bent om opnieuw na te denken.
Zij die hun leven niet langer inrichten volgens oude regels, maar als dynamisch projecteen goede kans heeft om er niet alleen doorheen te komen, maar er ook van te groeien.
De volgende fase begint - en we beslissen hoe we die vorm gaan geven
Kunstmatige intelligentie is geen redder of het werk van de duivel. Het is een hulpmiddel - krachtig, efficiënt, neutraal. Het is aan ons hoe we het gebruiken. Eén ding is duidelijk: ons onderwijssysteem, onze economische structuren en onze persoonlijke denkgewoonten moeten veranderen - sneller dan ooit tevoren.
Geen enkele maatregel zal voldoende zijn. De uitdagingen van AI zijn te complex. Er zal waarschijnlijk een Mengsel van verschillende concepten - afhankelijk van het land, de sociale structuur en het politieke klimaat.
-
Technologie kan niet worden gestopt, maar wel worden gevormd.
-
Systemen moeten zich aanpassen - maar mensen ook.
-
Veerkracht ontstaat waar angst wordt vervangen door actie.
Wie zich vroeg voorbereidt, zijn mindset aanscherpt en strategisch handelt, kan niet alleen overleven, maar ook de toekomst vormgeven. Je hoeft niet in paniek te raken - maar je hebt wel vastberadenheid, een vooruitziende blik en de moed om te veranderen nodig.
Veelgestelde vragen over de toekomst van werk in tijden van kunstmatige intelligentie
- Welke beroepsgroepen lopen het meeste risico door kunstmatige intelligentie?
De grootste risico's bestaan momenteel voor beroepen met een groot aandeel gestandaardiseerde, herhaalbare taken, zoals administratie, klantenservice, copywriting, boekhouding, vertaling, IT-ontwikkeling of grafisch ontwerp. Zelfs juridisch of medisch assistentiewerk kan vandaag al gedeeltelijk door AI worden uitgevoerd. De doorslaggevende factor is niet de functietitel, maar de mix van taken: hoe meer routine, hoe hoger het risico. - Zullen er echt miljoenen banen verdwijnen als gevolg van AI?
Niet alle banen zullen per se verdwijnen, maar wel veel subtaken. Dit betekent dat een persoon misschien niet wordt vervangen door AI, maar dat een heel team wordt vervangen door één specialist met AI-ondersteuning. McKinsey, PwC en andere adviesbureaus gaan ervan uit dat wereldwijd honderdduizenden banen per sector getroffen kunnen worden - vooral in de dienstensector, administratieve activiteiten en eenvoudige IT-banen. - Welke banen zijn ondanks AI "toekomstbestendig"?
Beroepen met een sterke menselijke inbreng, creatieve probleemoplossing of strategisch denken lopen minder risico - bijvoorbeeld op het gebied van coaching, counseling, zorg, ambachten, onderwijs, strategisch management, design thinking, moderatie en bemiddeling. Hooggespecialiseerde professionals die met AI werken (in plaats van erdoor te worden vervangen) worden ook als toekomstbestendig beschouwd - bijvoorbeeld prompt engineers, AI-trainers, systeemarchitecten of ethische functionarissen voor AI-systemen. - Is het onvoorwaardelijke basisinkomen een realistische oplossing?
Het hangt af van het land, de maatschappijvorm en de financiering. Een landelijk, permanent basisinkomen vereist enorme staatsmiddelen en een ingrijpende verandering van het systeem. Proefprojecten laten positieve effecten zien op de geestelijke gezondheid, deelname aan onderwijs en innovatiekracht - maar er zijn ook onbeantwoorde vragen over de financiering. Het is geen wondermiddel, maar zou een belangrijke bouwsteen kunnen zijn in een AI-ondersteunde economie. - Wat is het verschil tussen OBI en negatieve inkomstenbelasting?
Met een onvoorwaardelijk basisinkomen (UBI) ontvangt iedereen hetzelfde bedrag - ongeacht inkomen of behoefte.
Met negatieve inkomstenbelasting ontvangen alleen mensen onder een inkomensdrempel staatssubsidies. Hoe meer iemand verdient, hoe lager de subsidie - totdat deze vervalt of een normale belastingschuld wordt. Het concept wordt als eerlijker en efficiënter beschouwd, maar is minder intuïtief te begrijpen. - Waarom zijn sommige experts zoals Elon Musk voorstander van een hoog OBI?
Elon Musk en andere tech-pioniers geloven dat massale automatisering veel banen volledig overbodig zal maken. Een hoog basisinkomen (bv. €2.000 of meer) moet voorkomen dat mensen in financiële moeilijkheden komen als hun vaardigheden plotseling niet meer nodig zijn op de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd moet het nieuwe vrijheden creëren om zich creatief, sociaal of als ondernemer te ontwikkelen. - Hoe waarschijnlijk is het dat AI ook creatieve beroepen zal vervangen?
Dit gebeurt al tot op zekere hoogte: AI-tools creëren teksten, afbeeldingen, video's en muziek - vaak in verbluffende kwaliteit. Echte creativiteit draait echter niet alleen om output, maar ook om context, intuïtie, ervaring en impact. AI kan creatieve processen ondersteunen of versnellen, maar het kan niet vervangen wat mensen uniek maakt: de creatieve wil en buiten de gebaande paden denken. - Welke rol speelt onderwijs in het omgaan met AI-veranderingen?
Een beslissende. Maar het is niet genoeg om het bestaande schoolsysteem te "digitaliseren". Wat nodig is, is een paradigmaverschuiving: weg van puur memoriseren en in de richting van creativiteit, kritisch denken, zelfsturing en een leven lang leren. Digitale hulpmiddelen (inclusief AI) moeten helpen, maar mogen niet het doel zijn. Onderwijs moet mensen in staat stellen om veranderingen te begrijpen, vorm te geven en er doorheen te navigeren. - Kan ondernemerschap echt een oplossing zijn voor banenverlies?
Ja, als je breed denkt. Ondernemerschap betekent tegenwoordig niet meer per se een naamloze vennootschap, een bedrijfsplan en een open kantoorruimte. Solo freelancers, content creators, dienstverleners, ontwikkelaars, online consultants en projectmedewerkers zijn ook actief als ondernemers. AI kan veel taken op zich nemen, zodat zelfs eenmansbedrijven professionele resultaten kunnen behalen - vaak op wereldmarktniveau. - Welke ondersteuning heeft modern ondernemerschap nodig?
Bovenal:
- Toegang tot kapitaal en tools
- Ontbureaucratisering
- Snelle infrastructuur (bijv. internet, digitale administratie)
- Rechtszekerheid
- Cultuuromslag: Ondernemers moeten niet langer worden gezien als "risicogevallen" of "belastingontwijkers" - maar als probleemoplossers, vernieuwers en de ruggengraat van transformatie. - Hoe snel zal AI de wereld van werk echt veranderen?
Veel sneller dan velen hadden verwacht. Terwijl eerdere technologische omwentelingen tientallen jaren in beslag namen (stoommachine, computer, internet), verspreiden AI-toepassingen zich wereldwijd in slechts een paar maanden. Platformen zoals ChatGPT bereikten miljoenen gebruikers in slechts een paar weken - iets wat nog nooit eerder in de geschiedenis is gebeurd. Verandering is exponentieel, niet lineair. - Bestaat het risico dat AI-systemen in de "verkeerde handen" leiden tot machtsconcentratie?
Dit gevaar is reëel. Vandaag domineren een paar grote bedrijven (OpenAI, Google, Meta, Amazon, Microsoft) de ontwikkeling van en toegang tot krachtige AI-modellen. Zonder een politiek kader en open standaarden bestaat het risico op een monopolieachtige machtsverschuiving, waarbij de economische en sociale controle in handen komt van een paar techgiganten. - Wat kan ik als individu doen om niet achter te blijven?
Drie dingen:
- Leren hoe AI werkt (bijv. via cursussen, tools, experimenten).
- Gebruik AI als hulpmiddel - niet als tegenstander.
- Denk na over je eigen sterke punten: Wat kan ik beter dan een AI? Wat is mijn stijl, mijn verhaal, mijn waardepropositie?
Veerkracht komt niet voort uit weerstand, maar uit co-creatie. - Is het niet overdreven om te spreken van een "ineenstorting van het systeem"?
Niet noodzakelijkerwijs - het is een waarschuwingssignaal. Prof. Dr. Pero Mićić spreekt van een mogelijke ineenstorting van onze arbeids- en onderwijssystemen omdat ze ontworpen zijn voor traagheid, voorspelbaarheid en hiërarchie. Maar AI verandert markten, vereisten en processen in realtime. Als systemen dat niet bijhouden, ontstaat instabiliteit - in het ergste geval een kantelpunt. - Wat kunnen politici specifiek doen om de gevolgen van verandering op te vangen?
- Een regelgevend kader creëren voor het gebruik van AI (bijv. transparantieverplichting, aansprakelijkheid, ethiek)
- Hervorm sociale stelsels (basisinkomen, negatieve inkomstenbelasting, onderwijsvouchers)
- Aanloopsteun versterken
- Digitale infrastructuur uitbreiden
- Flexibeler arbeidstijdmodellen om overgangen te vergemakkelijken (deeltijdwerk, projectwerk, gemengd werk) - Waar kan ik diepgaande gedachten over al deze onderwerpen in boekvorm vinden?
In mijn boek "Crises als keerpunten - Leren. Groeien. Vorm." Ik onderzoek precies deze vragen: Hoe kun je een crisis (bijvoorbeeld baanverlies door AI) gebruiken als een kans voor heroriëntatie? Welke praktische strategieën helpen om je levensplannen te heroverwegen - zonder verstrikt te raken in angsten of oude denkpatronen? Het boek combineert persoonlijke ervaringen met concrete impulsen voor actie - voor mensen die niet overweldigd willen worden door de toekomst, maar deze actief willen helpen vormgeven.