Ik schrijf deze regels vanuit een vakantieflat in Pilsen, Tsjechië. Het is een eenvoudige, duidelijk gestructureerde plek. Keuken, WLAN, een goede tafel om aan te werken. Alles wat ik nodig heb - niet meer en niet minder. Ik ben hier niet omdat ik op vakantie ben. Ik ben hier ook niet om een bevlieging te volgen of een nieuw hoofdstuk te beginnen. Ik ben hier omdat het moest.
Een paar dagen geleden moest ik mijn eigen huis, mijn thuis, halsoverkop verlaten. De reden: een weiland direct naast mijn huis in Oldenburg werd tot bouwterrein verklaard. Geen waarschuwing, geen informatie van de bouwdienst - van de ene op de andere dag begon daar de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk.
Sindsdien worden daar elke dag betonnen buizen opgezaagd. Het klinkt onschuldig, maar dat is het niet. Iedereen die weet wat fijn kwartsstof kan doen, weet ook dat het niet zomaar "een beetje stof" is. En iedereen die - zoals ik - lijdt aan overgevoeligheid, een voorbode van MCS (Multiple Chemical Sensitivity) Als je een hoge gevoeligheid voor dergelijke stoffen hebt ontwikkeld, wordt je eigen huis op zulke momenten een bedreiging voor je gezondheid.
Geen op zichzelf staand geval, maar een herhaling
Wat voor anderen een onaangename, maar uiteindelijk aanvaardbare gebeurtenis zou zijn, is voor mij het derde incident van deze aard in slechts een paar jaar tijd. Ik moest al twee keer eerder verhuizen - niet vanwege buren, niet vanwege persoonlijke ontevredenheid, maar omdat de omgevingsomstandigheden wonen onmogelijk maakten.
De eerste keer was het een huurflat waar jarenlang ongemerkt gifstoffen uit de glaswolisolatie in de lucht lekten. Ik werd fysiek steeds zwakker zonder te weten waarom - totdat ik de oorzaak vond. Toen was het al te laat. De flat was "vergiftigd" en verhuizen was onvermijdelijk.
De tweede keer leek beter te zijn. Nieuwe omgeving, nieuwe kans. Maar kort nadat ik er was ingetrokken, begon ook daar een bouwput - dit keer vlak voor het raam. Toen de dakwerkzaamheden begonnen, was het weer zover: fijne stoffen in de lucht, onduidelijke reacties van het lichaam, geen perspectief om te blijven.
Nu voor de derde keer: ik ga achteruit voordat ik val
Nu dus voor de derde keer. Deze keer heb ik niet gewacht tot ik symptomen kreeg, tot de flat weer een plaats van hulpeloosheid werd. Ik vertrok op voorhand. Spontaan, zonder plan B. Eén koffer, één laptop, één doel: weg van waar mijn lichaam op scherp gaat staan.
En opnieuw ben ik verbaasd over hoe snel mijn geest helder wordt op het moment van crisis. De vakantiewoning was snel gevonden. De beslissing was genomen. Het ging er niet om alles te begrijpen of alles perfect te organiseren - het ging er gewoon om actie te ondernemen.
Het is geen toeval dat ik uitgerekend in Pilsen ben beland. Ik heb al een tijdje het idee om het centrum van mijn leven - misschien zelfs mijn bedrijf - naar Tsjechië te verhuizen. Deze spontane ontsnapping is daarom ook een soort test. Een ongewenste, maar misschien noodzakelijke stap. Aangezien ik volgende week toch al in Hamburg ben op de FileMaker conferentie zal zijnToen combineerde ik twee interessante dingen tegelijkertijd.
Recensie - Drie klappen op het zenuwstelsel
Hoe het allemaal begon: een waas over Oldenburg
Terugkijkend worden veel dingen duidelijker. Soms pas jaren later. En soms realiseer je je pas de derde keer dat iets wat op pech lijkt misschien deel uitmaakt van een groter geheel. Zoals in mijn boek "TMD - het vergeten probleem van de moderne geneeskunde" Zoals je weet, is mijn zenuwstelsel sinds mijn kindertijd ernstig aangetast door CMD (craniomandibulaire dysfunctie), wat waarschijnlijk de volgende problemen in de hand heeft gewerkt.
De eerste "klap" die me blijvend gevoeliger maakte kwam waarschijnlijk in september 2018, toen er brand was op een militair oefenterrein van de Bundeswehr in Meppen. Wekenlang. Getriggerd door militaire oefeningen - vermoedelijk met munitie waarvan later het gerucht ging dat er oude NVA-voorraden in zaten. Er was toen zelfs sprake van verarmd uranium. Of dit echt het geval was, kan vandaag de dag nauwelijks worden vastgesteld - maar het hele informatiebeleid was vanaf het begin meer dan dubieus.
Oldenburg - meer dan 70 kilometer verwijderd van de brandhaard - lag deze weken onder een grijze sluier. De scherpe, metaalachtige geur hing vier weken lang in de lucht. Dag en nacht. Wikipedia zegt vandaag nog steeds dat er zelfs visuele obstructies waren op de snelweg in Bremen. En toch werd deze situatie gewoon geaccepteerd. Geen evacuatie, geen serieuze waarschuwing. Geen verklaring waarom deze catastrofe niet sneller onder controle werd gebracht.
Integendeel: in de officiële review werd zelfs beweerd dat er metingen waren gedaan die "onder de grenswaarden lagen" - maar later bleek dat er eigenlijk geen metingen waren gedaan. Dat was voor mij een keerpunt. Ik was niet meer dezelfde.
Mei 2019: De vergiftigde flat
In mei 2019 ben ik verhuisd naar een nieuwe flat. Ik wilde een frisse start en mijn ruimte wat vergroten. De huisbaas wees me erop dat er ooit waterschade was geweest in de kelder - met schimmelvorming. Niks bijzonders, dacht ik. De flat was tenslotte op de eerste verdieping.
Wat hij echter niet vermeldde, was dat er ook waterschade was op zolder. En wat nog erger was - er waren blijkbaar 80 tot 100 spuitbussen montageschuim gebruikt op zolder. De resten lagen er gewoon. Direct boven: blootliggende glaswol. En direct eronder: onze flat. Er hingen lampen aan het plafond die gewoon in geboorde gaten waren geplakt. Daarboven verzamelden de dampen van het bouwschuim, de schimmelsporen en de glasvezelisolatie zich in een giftige cocktail. En die reisde - langzaam maar gestaag - door elke kier naar beneden.
Ik herinner me dat ik steeds vermoeider werd. Hoe ik steeds meer het gevoel had dat ik van binnen "vastgeplakt" zat. Ik kon het toen niet categoriseren. Eerst dacht ik dat het stress was. Maar toen gebeurde het: er was weer waterschade tijdens mijn huurperiode. Het regenwater liep plotseling langs de muren naar beneden vanaf het plafond naar binnen. En dat deed me beseffen hoe poreus dit hele huis eigenlijk was - fysiek en figuurlijk.
Gelijk hebben en gelijk krijgen zijn twee verschillende dingen
Om zekerheid te krijgen, heb ik op eigen kosten een milieutoxicologisch rapport laten maken. Dat was belangrijk voor me - ik wilde weten waar ik mee te maken had. De analyse kostte ongeveer 2500 euro. Het resultaat was duidelijk: verhoogde concentraties Aspergillus-schimmels, evenals opvallende niveaus van bepaalde alkanen - een indicatie van uitgassing van bouwschuim, glazuren of andere chemische bouwmaterialen. Ook al was het geheel niet meteen een chemisch wapen, het was toch meetbaar besmet.
Wat me echter vooral ontgoochelde, was dat je zelfs met zo'n deskundig advies in de hand niet echt hulp krijgt in Duitsland. Ik ging naar een advocaat, legde hem het rapport voor - en kreeg te horen dat het weliswaar "interessant" was, maar dat het juridisch nauwelijks bruikbaar was. De grenswaarden waren formeel niet ernstig overschreden, alles was "binnen het normale bereik" of "slechts licht erboven". En dus waren juridische stappen praktisch hopeloos. Ik bleef dus letterlijk achter met een stapel bewijsmateriaal - maar zonder enig vooruitzicht op gerechtigheid.
De tweede flat: bouwplaats buiten het raam
Na de verhuizing kwam de volgende verhuizing - deze keer leek alles beter. Een nieuw huis. Schoon. Zeker. Geen waterschade, geen bouwzonde. Maar toen, een paar jaar nadat ik er was ingetrokken, begonnen de dakwerkzaamheden aan het buurhuis. Vlak voor mijn raam. Eerst onschadelijk - toen steeds heviger. Weer was het de lucht. Weer was het iets dat niet zichtbaar was, maar mijn lichaam onmiddellijk registreerde. Ik moest er weer uit. Niet omdat de flat slecht was - maar omdat de omgeving een last werd. Deze keer zat het gif niet binnen, maar buiten.
En nu voor de derde keer
Vandaag woon ik al anderhalf jaar in een vrijstaand huis. Het leek alsof er eindelijk stabiliteit kwam. Maar sinds vorige week is een paar meter achter mijn tuinhek een nieuwbouwwijk begonnen. Het bouwrijp maken is in volle gang - met betonbuizen, doorslijpmachines en alles wat in de lucht blijft hangen als je dagenlang meterslange betonbuizen zaagt. Gevolg: Een dag later moest ik halsoverkop mijn huis weer verlaten omdat de agressieve geur van dit stof, dat zich inmiddels over mijn hele terrein heeft verspreid, me lichamelijke klachten en migraineaanvallen bezorgt. Opnieuw is de buitenlucht slechter dan binnen - als ik het huis daarna lucht, zijn er meer giftige stoffen in het huis dan voorheen.
Ik ben niet langer bereid om te wachten tot het me weer neerhaalt. Ik ben eerder weggegaan. Niet op de vlucht deze keer - maar met een helder hoofd. En ik weet zeker dat iedereen die drie keer hetzelfde meemaakt geen "pech" heeft - maar in een systeem leeft dat blind is geworden voor de gevolgen van zijn beslissingen.
Van terugtrekken naar actie - wat is er veranderd?
Als je in een paar jaar tijd drie keer - soms zelfs je hele leven - je huis moet opgeven omdat externe omstandigheden zo giftig worden dat je ze fysiek niet meer kunt verdragen, verandert er wel iets. Toen, in 2018 op de Moerasbrand in MeppenIk was in een soort shock. Ik kon voelen dat er iets mis was - fysiek, emotioneel, energetisch - maar ik had er nog steeds geen taal voor. Geen structuur, geen innerlijk systeem dat me had kunnen helpen om het allemaal te categoriseren. Dus trok ik me terug. Eerst innerlijk, toen heel concreet.
MCS is geen "klassiek" ziektebeeld met één symptoom, maar een mozaïek:
- Hoofd dreunt, deels migraine-achtig
- Hartkloppingen
- Gevoel van ademhalingsstof
- Ineenstorting van de bloedsomloop
- Sufheid
- Borstdruk
- Lichtgevoeligheid
- ... en soms gewoon: buitensporige eisen
Pas later realiseerde ik me dat deze terugtrekking een patroon werd. Net als vele anderen reageerde ik op bedreigingen met vermijding en terugtrekking - omdat ik geen echt alternatief zag. Elk nieuw probleem werd een uitnodiging aan mijn zenuwstelsel om in de verdediging te gaan. Als gevolg daarvan stond ik vaak in de "overlevingsstand", maar nooit echt in de "creatiestand".
De ommekeer kwam niet van de ene op de andere dag
Het was geen oerknal, geen heilig moment van verlichting. Het was eerder een stille realisatie die maanden nodig had om te bezinken: Als ik niets verander, zal alles zich herhalen. Dezelfde patronen. Dezelfde hulpeloosheid. Dezelfde reacties. En dus begon ik stap voor stap te observeren: Wat doet dit met me? Wanneer verlies ik mijn helderheid? En wanneer krijg ik die weer terug?
Tijdens deze fase begon ik mijn ervaringen op een gestructureerde manier te documenteren. Ik begon crises te analyseren - zoals anderen een logboek bijhouden. En na verloop van tijd leidde dit tot een nieuwe innerlijke houding: niet alles in het leven kan worden beheerst, maar veel kan wel worden begrepen. En vanuit dit begrip komt de eerste stap naar actie.
Tussen psychologie en theologie
In de psychologie worden terugkerende spelingen van het lot vaak traumatische re-enactment genoemd - alsof het leven ons steeds dezelfde test blijft sturen totdat we geleerd hebben er anders mee om te gaan. In de theologie wordt daarentegen gesproken over "beproevingen" die niet toevallig plaatsvinden, maar begrepen kunnen worden als een oproep tot ontwikkeling. De taal is anders, maar de essentie is vergelijkbaar: groei vindt vaak eerst plaats waar het pijn doet.
Wat me vandaag niet langer verlamt, is niet het gebrek aan nieuwe crises. Integendeel - ze blijven zich voordoen. Maar ik heb hulpmiddelen voor mezelf gecreëerd. Structuur. Afstand. Duidelijkheid. En, misschien wel het belangrijkste: Ik heb mijn speelruimte teruggewonnen. Het is niet altijd veel speelruimte. Maar ze zijn van mij.
Vijf redenen waarom duidelijkheid alles is
- Omdat veel dingen pas duidelijk worden na verloop van tijd
Of het nu gaat om een veenbrand in 2018, een verhuizing naar een flat of zelfs een schijnbaar onschuldig verblijf in een kazerne - sommige gevolgen laten zich niet meteen zien. Vooral als het gaat om zaken als MCS (meervoudige chemische gevoeligheid) of andere subtiele spanningen, is het lichaam niet als een rookmelder die onmiddellijk alarm slaat. Het is meer een stille waarnemer die pas later reageert. Wie helderheid wil, moet daarom vaak achteraf denken - en patronen leren herkennen die zich herhalen. - Omdat je in het heden vaak niet kunt weten wat je later zult weten
Een centrale truc die ik de gewoonte ben gaan gebruiken: Terugkijkend vraag ik mezelf bewust af - Wat wist ik op dat moment echt? Had ik iets anders kunnen beslissen? Deze vraag is even eenvoudig als opluchtend. Het ruimt valse zelfbeschuldigingen uit de weg en creëert innerlijke ruimte - voor actie in plaats van piekeren, voor structuur in plaats van schuldgevoel. - Omdat duidelijkheid je minder afhankelijk maakt van de meningen van anderen
Als iets niet onmiddellijk zichtbaar of "meetbaar" is, zul je snel te maken krijgen met tegenwind van buitenaf. "Doe niet zo.", "Je verbeeldt je dingen", "Het is allemaal redelijk." Iedereen die worstelt met onzichtbare lasten heeft dit soort zinnen wel eens gehoord. Maar innerlijke helderheid biedt bescherming. Als je jezelf goed kent, hoef je jezelf niet langer voortdurend te verantwoorden. En dat maakt je sterk - zelfs in een crisis. - Omdat duidelijkheid niet alles oplost - maar wel alles sorteert
Duidelijkheid is niet de grote oplossing, maar de juiste volgorde. Het vervangt moeilijke beslissingen niet, maar helpt je om ze überhaupt te nemen. Duidelijkheid is als een innerlijk kompas dat zegt: Dit is waar je staat. Dit zijn je opties. En dit was je pad tot hier. Zonder duidelijkheid voelt alles vaag - en dat is vaak erger dan de crisis zelf. - Omdat duidelijkheid je je verhaal teruggeeft
Als de stress toeneemt, als leefsituaties veranderen of als het lichaam alarm slaat, voel je je vaak overgeleverd aan anderen. Maar helderheid brengt je terug naar het punt waarop je kunt zeggen: Ik herken wat er is gebeurd. Ik herken wat het met me heeft gedaan. En ik herken wat ik ermee wil doen. Dit is waar zelfredzaamheid weer begint.
Wat mijn situatie gemeen heeft met andere crises
Wat ik nu ervaar - deze combinatie van machteloosheid, onduidelijk gevaar en sluipend controleverlies - is eigenlijk een prototype voor veel andere levenscrises. Of het nu gaat om een chronische ziekte, een burn-out, een geleidelijke financiële ineenstorting, een giftige relatie of de plotselinge omwenteling van een levensmodel (bijvoorbeeld door politieke, economische of familiale veranderingen): Wanneer een situatie langzaam tot een hoogtepunt komt en de daadwerkelijke dreiging niet direct voelbaar is, ontstaat er een gevaarlijke tussenruimte - een mistveld. Je kunt nog wel functioneren, maar je bent niet meer vrij. Je herkent dat er iets mis is, maar je weet niet hoe groot het gevaar werkelijk is.
En juist hier wordt vaak beslist of je in staat blijft om te handelen - of jezelf verliest in terugtrekken. Daarom gaat mijn verhaal niet alleen over structurele stress of MCS - maar over bewustzijn, verantwoordelijkheid en gestructureerd denken in een crisis. Wie leert om helder te blijven in deze tussenruimtes, kan ook andere crises met meer vooruitziendheid en innerlijke rust doorkomen.
Duidelijk door de crisis
Uit deze persoonlijke ontwikkeling is iets groters voortgekomen: Mijn boek "Crises als keerpunten". Het is geen klassieke gids, geen gepatenteerde remedie. Het is eerder een uitnodiging om jezelf opnieuw onder ogen te zien - niet ondanks de crisis, maar er juist doorheen. Het boek brengt veel van de inzichten samen die ik de afgelopen jaren heb verzameld.
Het vertelt over omwegen, mislukkingen, heroriëntatie - maar ook over concrete strategieën. Hoe je voet bij stuk houdt als alles wankelt. Hoe je duidelijke beslissingen neemt, zelfs in tijden van onzekerheid. En hoe je leert om meer naar je eigen stem te luisteren dan naar het lawaai van buitenaf.
Ik geloof dat we in een tijd leven waarin zowel collectieve als persoonlijke crises toenemen. En ik geloof net zo sterk dat we niet aan hen zijn overgeleverd. Crises zijn geen eindpunten. Het zijn keerpunten.
Veelgestelde vragen over dit onderwerp
- Wat is MCS precies en hoe uit het zich?
MCS staat voor Multiple Chemical Sensitivity (meervoudige chemische overgevoeligheid) - een controversiële maar echte milieuaandoening waarbij mensen reageren op kleine hoeveelheden van bepaalde chemische stoffen. MCS wordt in Duitsland niet officieel erkend als een uniforme medische diagnose en wordt in de VS niet officieel landelijk erkend, maar wordt sinds de jaren 90 in verschillende specialistische kringen, instellingen en gerechtelijke uitspraken behandeld als een echte, milieugerelateerde ziekte - vooral in de context van de sociale en milieugeneeskunde. De symptomen variëren van hoofdpijn, kortademigheid en concentratieproblemen tot ernstige uitputting. De reacties treden vaak met vertraging op, wat het bijzonder moeilijk maakt om de oorzaken te herkennen of te vermijden. - Waarom kunnen bouwplaatsen zo gevaarlijk zijn voor gevoelige mensen?
Op bouwterreinen komen allerlei verontreinigende stoffen vrij: fijn kwartsstof van betonzagen, dampen van oplosmiddelen, verfdeeltjes, VOC's (vluchtige organische stoffen) en nog veel meer. Dit kan een enorme last zijn voor gevoelige mensen - zelfs als buitenstaanders niets kunnen ruiken of zien. Het probleem is dat het vaak te laat wordt opgemerkt - wanneer de symptomen er al zijn. - Waarom ben je al verschillende keren verhuisd?
Omdat het moest. De eerste keer was het een permanent vervuilde flat door bouwschuim, schimmel en vervuilende stoffen van de zolder. De tweede keer was het een grote bouwput vlak voor het raam met maandenlange vervuiling. En nu - de derde keer - weer een bouwplaats, dit keer met fijn kwartsstof. In alle gevallen reageerde het lichaam op een gegeven moment zo duidelijk dat het onmogelijk was om te blijven. - Hoe lang duurt het voordat dergelijke spanningen merkbaar worden?
Dat is het lastige: veel stress heeft een vertraagd effect. Het lichaam reageert niet altijd onmiddellijk, maar vaak pas na dagen of weken. Dit is precies wat het moeilijk maakt om de oorzaak te herkennen - en nog moeilijker om jezelf op tijd te beschermen. - Waarom is duidelijkheid zo cruciaal in dergelijke crisissituaties?
Omdat je alleen met innerlijke helderheid in staat blijft om te handelen. Zonder helderheid raak je snel verstrikt in zelftwijfel, schuldgevoelens of hulpeloosheid. Als je daarentegen rustig analyseert wat je wist en wanneer en hoe je beslissingen nam, kun je je energie richten op wat je kunt vormen - niet op zelfverwijt. - Wat bedoel je met "achteraf controleren wat ik kon weten"?
Dit is een beproefde truc om jezelf te bevrijden van schuldgevoelens: Achteraf vraag ik mezelf specifiek af wat ik op dat moment wist of had kunnen weten. Had ik een betere beslissing kunnen nemen? Zo niet - vink het aan. Dit creëert ruimte voor nieuwe ideeën in plaats van te verdwalen in zelfverwijt. - Heeft een toxicologisch rapport enig nut?
Ja en nee. Ik heb er een laten opstellen voor 2500 euro - met als resultaat: Ja, verhoogde waarden voor schimmel en chemische residuen (bijv. alkanen). Maar: in de praktijk heeft het vaak weinig zin. Advocaten en rechtbanken argumenteren dan met grenswaarden - en als deze slechts licht worden overschreden, is het bijna onmogelijk om juridisch iets af te dwingen. - Is een juridisch geschil de moeite waard voor vervuilde flats?
Meestal niet. De moeite, de kosten van het deskundigenonderzoek, de bewijslast - dit alles staat vaak niet in verhouding tot de uitkomst. Veel zaken eindigen met een compromis of lopen op niets uit. Helaas hebben getroffenen zelden een echte kans om zich juridisch te laten gelden - ondanks duidelijke symptomen. - Wat kun je doen als een bouwplaats een gevaar voor de gezondheid wordt?
Onmiddellijk documenteren: Foto's, bouwdagboek, symptomen noteren. Praat tegelijkertijd met de bouwdienst of milieu-instantie om te zien of stof- of geluidsoverlast kan worden gemeld. Creëer indien mogelijk een plek om je terug te trekken of verhuis indien nodig tijdelijk - vooral als de blootstelling permanent wordt. - Wat was voor jou de belangrijkste realisatie van deze crises?
Dat terugtrekken niet altijd zwakte is, maar soms de eerste stap naar helderheid. Dat ik niet alles onder controle heb, maar wel mijn reactie erop. En dat elke crisis ook een uitnodiging kan zijn om dieper te begrijpen wat echt goed voor me is - en wat niet. - Hoe is je benadering van crises veranderd?
Vroeger was ik nogal passief - teruggetrokken, machteloos, gefrustreerd. Tegenwoordig analyseer ik sneller, neem ik duidelijkere beslissingen en structureer ik mijn omgeving proactief. Ik werk meer met routines, duidelijkheid en grenzen. Dit geeft me speelruimte - en maakt me sterker van binnen. - Welke rol speelt uw boek "Crises als keerpunten"?
Dit boek is het resultaat van precies zulke ervaringen. Het is geen theorie, maar praktijk. Het laat zien hoe je crises niet alleen kunt doorstaan, maar hoe je ze in je voordeel kunt gebruiken. En het biedt handvatten om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gedachten, gevoelens en daden - zelfs als je in eerste instantie machteloos lijkt. - Zijn zulke crisiservaringen niet heel bijzonder?
Misschien. Maar ze zijn exemplarisch voor veel situaties in het leven:
- Ziekte die niet onmiddellijk herkenbaar is.
- Veranderingen die je worden opgedrongen.
- Mensen die beslissingen nemen waardoor jij moet lijden.
In al deze gevallen helpt duidelijkheid om niet te verdrinken in emotionele chaos. - Welk advies zou je geven aan mensen die zich in een soortgelijke situatie bevinden?
Twijfel niet te lang. Als je merkt dat er iets mis is - luister dan. Documenteer wat je waarneemt. En vooral: versterk jezelf intern voordat je alles extern probeert op te lossen. Soms is een duidelijk innerlijk kompas belangrijker dan welk juridisch of medisch oordeel dan ook. - Hoe kun je het verdragen om ondanks alles steeds weer opnieuw te beginnen?
Door de crisis niet als een tegenstander te zien, maar als een leraar. Ik vraag mezelf: Wat kan ik hiervan meenemen? Waar word ik helderder, rustiger, effectiever van? En ik herinner mezelf eraan: ik heb het eerder gedaan - en ik zal het opnieuw doen. Met structuur, duidelijkheid en soms met een nieuwe plek, een nieuw hoofdstuk.